KOCAAVŞAR KÖYÜNÜN, YÖNETİMİ VE MUHTARLARI
1 — YÖNETİM
a) Tanzimat'tan (1839) Önceki Yönetim:
Kocaavşar Köyü kuruluşundan itibaren 1839 tarihine kadar, "Biga Müstakil Sancağı'nın Balya Tımarı'na bağlı olmuştur. Balya Tımarı'nın merkezi de, Alidemirci Köyü idi. Asırlarca, Tımar Ağalarının Kocaavşardaki temsilcileri olan Hacı Ömer Ağa Ailesi bu köyü yönetmiştir. Bu aile de Avşarlı olup Kocaavşarı kuran Avşar Toplumunun beyleridir. 1839 öncesi dönemde köy halkının hükümetle olan güvenlik, askerlik ve vergi gibi her türlü ilişkileri, bu ağalar tarafından düzenlenmiştir. Halk, ağalara karşı Ağalar da hükümete karşı sorumlu olmuşlardır.
b) 1839 — 1864 Döneminde Kocaavşarın Yönetimi:
1839 da Tanzimatın ilaniyle, Tımar teşkilatı kaldırılınca, Ağaların yetkileri de sınırlandı. Böylelikle Kocaavşar Köyü de, Halk'ın seçtiği ayan ve ihtiyar heyetleri tarafından yönetilmeğe başlandı, ancak O devirdeki seçim, halkın genel oy'u ile değil, köyün ileri gelen ağalarının münasip görmeleri şeklinde oluyordu. Bu şekilde seçilen ayan ve İhtiyar heyetleri de ağa takımımn menfaatları doğrultusunda çakşırlardı.
Tanzimat hareketiyle Miri (Beylik) toprak sistemi de yavaş yavaş değişti. Toprağın, işleyenlere aid olduğu esası yerleşti. 1845 ve 1847 yıllarında başlayan bu değişim, 1858 tarihli (Arazi Kanunnamesi) ile toprakta, özel mülkiyet esasının temelleri atıldı.
İşte bu yıllarda Kocaavşar arazisi de, halk arasında hala anılan (Urgancılar) arazi ölçme ve yazma memurları tarafından karış karış ölçülerek halka taksim edildi. Kocaavşar ovasında Tımar Ağalarına ait arazi halk'a taksim edilirken Onlara da, eşit oranda arazi verildi. (Senet-i Hakani) denilen tapu senetleri de toprak sahiplerine bu yıllarda verildi.
1839 — 1864 döneminde Hacı Ömer Ağa ailesinin, Kocaavşar halkı ile ayan ve İhtiyar heyetleri üzerinde söz sahibi olma yetkisi ve baskısı, Mehmet Ağa'nın vefat tarihi olan 1864 yılma kadar devam etti.
Burada Hacı Ömer Ağa ailesinin son temsilcisi Mehmet Ağa'nın, fakir halk'a yaptığı haksızlıklara bir misal vermek yerinde olacaktır:
"Kuşhasan ev yaptırmak için taş hazırlamış. Ancak evini yaptıramadan vefat edivermiş. Kucağındaki bebeği ile dul kalan genç eşi Fatma kadın da kocaya gitmiş. Kuşhasan'ın hazırladığı taşlan da Ağa, kendi inşaatına taşıtmış. Bu olaya çok üzülen Fatma kadın"...nahha ne deyim, yaptığı konak baykuş yuvası olsun!" diye beddua etmiş. Bu olayı Kuşhasan ailesinin torunları hala unutmamışlardır.
Gerçekten, olayın üzerinden tam yüzyıl geçtikten sonra ağaların konaklan sahipsiz kalmış, virane olmuştu (1922).
Hacı Ömer Oğ. Mehmet Ağanın Vefatı:
Ahmet Vefik Paşa "Anadolu Islahat Müfettişliği" görevi Ue Balıkesire geldiğinde, yönetim'e dair bUgUer almak maksadıyla köylerin ağalarını huzuruna çağırmış, iyi hesap veremeyenleri cezalandırmış. Kocaavşar'ın ağası Mehmet Ağa da, cezalanmak korkusundan, Bahkesir yolunda (Karayer mevkiinde) aniden ölüvermiş (1864).
c) 1864 —1884 Döneminde Kocaavşar Köyünün Yönetimi:
1864, Hacı Ömer Oğlu Mehmet Ağanın vefat tarihi, yani ağa baskısının son'a erdiği tarihtir. 1884 de, köyün yöneticilerini halkın seçmeğe başladığı tarihtir. Bu yirmi yıllık dönem'de Kocaavşar'ı yöneten muhtarların adlan ile hizmet sürelerini kesin olarak tesbit etmek mümkün olamamıştır. Çünkü belge mevcut değildir. Ancak şu husus bir gerçek'tir ki, Bu dönemde ayanlık yapmış olanların, "Ayanoğulları" ailesiyle "Kocaayanoğulları" ailesinden olan kişilerdir, özellikle Ayanoğlu Mustafa (Sanayan)nın yıllarca muhtarlık (Ayanlık) yaptığı biliniyor. O zat, Mustafa Kayıhan'ın dedesidir.
Ayanoğulları ailesinden, daha sonraki yıllarda da muhtarlık yapmış ve köyün siyasetinde etkin olmuş kişiler çoktur.
d) 1884 — 1984 Döneminde Kocaavşar'ın Yönetimi:
Bu dönemde Kocaavşar'ı yönetenler nisbeten halkın çoğunluğu tarafından seçilmişlerdir, özellikle 1926 dan bu yana demokratik seçim usulü gelişmiştir. Bu dönemin ilk muhtarı, 1884 te seçUen Veli Efendi'dir (1853 — 1918).
Veli Efendi Kocaavşar'da yönetimde, tarım'da (tohum ineme'de), hayvancılıkta ve çiftçi mallarını koruma yönteminde yenilikler yapmış bir zattır.
Bu yüz yıllık dönemde, muhtarlık yapmış olanların üstesi aşağıdadır. Tarih sırasına göre tertiplenmiş olan listede, soyadı kanunundan öncekiler eski soyadlarıyla yazılmıştır.
Kaynakça
Kitap: KOCAAVŞAR KÖYÜ ve TARİHTE AVŞARLAR
Yazar: Muharrem Eren